Մոսկվայում ո՛չ սիրային պատմություններից էր համ ու հոտ գալիս, ո՛չ ամառվա արևից։ Գլխացավի ու գլխացավանքի պակաս չկար։ Մեր թաղում հայերը շատ էին, եթե համեմատենք մնացած ազգերի հետ։ Իմ ընկերների դեպքում երևի հիսուն-հիսուն էր ստացվել, ասենք` Սոֆայի հետ խոսում էինք փողոցի անկյունում բացված «Կռասնայա ռոզա» սրճարանի տեսականու մասին, իրար կոմպլիմենտ էինք անում եսիմ որ երկրի արտադրության նոր ջինսի համար, ռուսական երգեր էինք լսում ու իրար ուղարկում նորերը, իսկ Կարինեի հետ այս ամենի հետ մեկտեղ Չարենց էլ էր մեկ-մեկ քննարկվում։
Հայրս երկու լեզվով էլ հեռուստաալիքներ էր դիտում։ Երբ փոքր էինք, մեր ներկայությունից մի տեսակ անհանգստացած, ռուսերեն հաղորդումները փոխում էր։ Մայրս համացանցում ակտիվ հետևում էր Հայաստանում կատարվող անցուդարձին, կարդում էր ու մի տեսակ հանդիսավոր ձևով բարձր պատմում, ոնց որ հատուկ ցանկանար, որ լսենք, հետաքրքրվենք։
– Ռուս տղայի հետ չես ամուսնանալու, միակ բանը, որ կարգելեմ, կխռովեմ հետդ,- ասում էր ինձ հայրս։
Ես ընկեր չունեի, իսկ Արտյոմին չէի համակրում։ Ոչ էլ տանը պատմել էի, որ ռուս տղաները լավ էլ համակրում են հայուհիներին։ Իսկ եթե մերոնք իմանային, որ եղբայրս ռուս աղջկա հետ է ընկերություն անում, խիստ կվշտանային։
– Ընտանիքից է ամեն բան կախված, երեխայիդ ինչ սովորեցնես տանդ ներսում, այն էլ կդառնա,- հարևանուհի Աննան էր զրուցում մերոնց հետ, երբ սովորության համաձայն, եկել էր սրճելու մեր տանը,- ես աղջկաս հետ մենակ հայերեն եմ խոսում, այնպես եմ արել, որ շրջապատում հայ երեխաները շատ լինեն, դե հայկական դպրոց տանելու մասին էլ չեմ ասում։
Ես իմ սենյակում լսում էի ու քթիս տակ ծիծաղում խեղճ Աննայի ջանքերի վրա, ճիշտ կլինի ասել` կարեկցում էի նրան. «Քո աղջիկն էր է, ախր, հենց երեկ, գարեջրի շիշը ձեռքին` ընկերների հետ կինո էր գնում»։
– Անծայրածիր Մոսկվայում,- մայրս էր խոսում,- երեխայիդ առնվազն պիտի չորս պատի մեջ կողպես, օտարությանը նայող պատուհանները հայկական գորգով պինդ ծածկես ու ասես` «Նստիր, Խորենացի կարդա ամբողջ օրը»։ Երեխայիդ տալիս ես լավագույն դաստիարակությունը, որ կարող է հայ ընտանիքը տալ, այբուբենով սովորեցնում, դարձնում ինքնաճանաչ, հետո երեխադ դուրս է գալիս, տնից դպրոց ճանապարհին շնչում էս օդը, կարդում ռուսատառ ցուցանակները, շփվում ռուս ընկերների հետ, ապրում ռուսների կարգուկանոնով, երեկոյան գալիս տուն։ Ինչ արագությամբ ուզում ես փոխիր ռուսական ալիքը, էդ երեխան արդեն երկու կես է եղել։ Ընտանիքն այստեղ առավելագույնը կարող է հավասարակշռել այդ կեսերը։
Ուշադիր լսում էի , երբ Կարինեից հաղորդագրություն ստացա. «Գնա՞նք «Կռասնայա ռոզա»` սուրճ խմելու»։
Հագնվեցի, հյուրասենյակի կողքով անցնելիս թռուցիկ բարևեցի ու դուրս եկա։
– Պրիվետ, ո՞նց ես։
– Նորմալ, քեզնից ասա։
– Գալիս Արտյոմին տեսա, շենքի մոտ էր, էլի քեզ է սպասում աչքիս։
Առաջացանք։ Արտյոմը լարված կանգնած էր։ Բաց մաշկով, բավականին գեղեցիկ, բարի ու լավ տղա էր, որ ինչքան ուժ ուներ, վանում էր ինձ, ինչքան ուժ ուներ, հակադարձվում էր էն տղային, ում սիրում էի տարիներ առաջ, երբ Հայաստան հյուր էինք գնացել, և ով սիրում էր ինձ, և ով չներեց ինձ` իրեն ու երկիրս նորից թողնելու համար։ Ո՞վ գիտի` ինչ է անում հիմա։
– Էստեղ սպասիր, Կա՛ր։
Ես մոտեցա, միացրի ուղեղիս երկրորդ կեսը ( դե ռուսերեն պիտի խոսեինք)։
– Արտյո՛մ, ես քեզ չէի ասե՞լ` չգաս մեր շենք։
– Ես կարոտում եմ քեզ։
– Իսկ ես քեզ ասել եմ…
– Հա՛, ասել ես, որ չես սիրում ինձ, չէ՞ ։
– Չեմ սիրում,- շրջվեցի ու քայլեցի՝ չգիտեմ` դեպի ուր. Կարինեն հակառակ կողմում էր։
Վրաս ինչ-որ ավելորդ ծանրություն էի զգում, ներսումս ամեն ինչ երկու կեսից էր բաղկացած, բայց երկուսն էլ թերի էին։ Երբ մեկն ուզում էր աշխուժանալ, մյուսը ճնշում էր, տեղ չէր տալիս, ու այդպես ոչ մի կեսը չէր հաղթում մյուսին։ Քառասուն աստիճանի տակ մրսում էի, անլիարժեքության զգացումից ուզում էի լաց լինել, երբ դիմացի շենքի հիսուն տարվա բնակիչ Գևորգ պապիկն անցավ կողքովս ու մտերմաբար ողջունեց հայերեն.
– Բարև՛, աղջի՛կ ջան։
Արագ միացրի ուղեղիս հակառակ կեսն ու ժպտալով պատասխանեցի.
– Բարև՛, Գևո՛րգ պապի։
